H Γαλλία στο προσκήνιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου

H Γαλλία στο προσκήνιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου

Το 62ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (στα αγγλικά TIFF), η κορυφαία ετήσια κινηματογραφική συνάντηση της Ελλάδας και του μεσογειακού χώρου, πραγματοποιήθηκε από τις 4 έως τις 14 Νοεμβρίου 2021.

Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, η Γαλλία κατείχε εξέχουσα θέση και σε αυτή τη διοργάνωση: δύο γαλλικές ταινίες – Τρυφερούδι, του Σαμουέλ Τεΐς, και Η μέρα σήμερα, του Μαξάνς Σταματιάδη – βραβεύτηκαν από την κριτική επιτροπή, η πρώτη αποσπώντας το πιο διακεκριμένο βραβείο, τον Χρυσό Αλέξανδρο «Θόδωρος Αγγελόπουλος», ως η καλύτερη ταινία του διεθνούς διαγωνιστικού τμήματος.

Επιπλέον, τιμώμενη χώρα στο Φεστιβάλ ήταν φέτος η Γαλλία : το Φεστιβάλ τίμησε τον Ζαν Ρενουάρ ενώ στις τελετές έναρξης και λήξης προβλήθηκαν γαλλικές ταινίες (Το γεγονός, της Οντρέ Ντιγουάν, βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Ανί Ερνό και Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα, του Ζακ Οντιάρ αντίστοιχα). Στο Φεστιβάλ παρουσιάστηκαν συνολικά πάνω από σαράντα γαλλικές παραγωγές και συμπαραγωγές, πολλές από τις οποίες βραβεύτηκαν με τα σημαντικότερα βραβεία στην κατηγορία τους.

Ο ιδιαίτερος δεσμός που συνδέει τη Γαλλία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου έχει μακρά ιστορία: δημιουργήθηκε ήδη από την ίδρυση του Φεστιβάλ και παραμένει ολοζώντανος στο πέρασμα του χρόνου. Διαμορφώνεται εξαρχής μέσα από τη σχέση δύο διανοούμενων παθιασμένων με τον κινηματογράφο: του Έλληνα – και γαλλόφιλου – Παύλου Ζάννα¹, και του Γάλλου Ανρί Ερέ (Henri Ehret). Η συνεργασία τους ξεκινάει στη δεκαετία του 1950, όταν ο Ερέ αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης κι αποφασίζει να ενθαρρύνει τις κινηματογραφικές προβολές, ως σημαντική πτυχή της γαλλικής πολιτιστικής δράσης του στη Βόρεια Ελλάδα². Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνει το 1955 στον Παύλο Ζάννα τη δημιουργία της κινηματογραφικής λέσχης «Τέχνη» κι εκείνος, ενθουσιασμένος, αναλαμβάνει αμέσως τη διεύθυνσή της.

Στα επόμενα χρόνια, η κινηματογραφική λέσχη γνωρίζει τεράστια επιτυχία, δίνοντας την ευκαιρία στο ελληνικό κοινό να ανακαλύψει πρωτότυπες ταινίες, τις οποίες δεν προωθούσαν τα συνηθισμένα δίκτυα εμπορικής διανομής. Έτσι, στο πρόγραμμα κατέχουν σημαντική θέση οι ταινίες του γαλλικού Νέου κύματος, οι προβολές των οποίων διοργανώνονται σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και την Γαλλική Ταινιοθήκη³, με την παρουσία εμβληματικών γάλλων διανοουμένων.

Τελικά, το 1960, ο Παύλος Ζάννας, έχοντας αποκτήσει μεγάλη πείρα στα πέντε αυτά χρόνια που διευθύνει την κινηματογραφική λέσχη, ιδρύει την Εβδομάδα του Ελληνικού Κινηματογράφου, προάγγελο του σημερινού φεστιβάλ. Όταν, το 1966, κατορθώνει να δημιουργήσει και ένα διεθνές τμήμα, η ταινία που κερδίζει το πρώτο βραβείο είναι γαλλική. Πρόκειται για την ταινία Ο πόλεμος τελείωσε, του Αλέν Ρενέ.

Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ: το 1992, το φεστιβάλ, του οποίου το διεθνές τμήμα είχε καταργηθεί στη διάρκεια της δικτατορίας, αποκτά νέα πνοή και μετονομάζεται σε Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (TIFF), όπως το γνωρίζουμε έως σήμερα. Όλα αυτά με επικεφαλής τον Μισέλ Δημόπουλο, τον νέο διευθυντή του (1991-2005), ο οποίος έχει υπηκοότητα… γαλλοελληνική⁴.

Τα τελευταία έξι χρόνια, το Φεστιβάλ διευθύνει και πάλι μια Γαλλίδα, η Ελίζ Ζαλαντό. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής, Ορέστης Ανδρεαδάκης, μιλάει επίσης άψογα γαλλικά και γνωρίζει σε βάθος τον γαλλικό κινηματογράφο. Προηγουμένως, επί διεύθυνσης Δέσποινας Μουζάκη, η επίσης γαλλίδα παραγωγός Μαρί-Πιέρ Μασιά είχε αναλάβει να δημιουργήσει τα επαγγελματικά τμήματα της Agora και του φόρουμ Crossroads, με στόχο της ενθάρρυνση των ανταλλαγών και ιδίως των διεθνών συμπαραγωγών. Ήταν μια γόνιμη πρωτοβουλία, που συνέβαλε ώστε να αναγνωριστεί το TIFF ως το σημαντικότερο φεστιβάλ της χώρας, ως ένα από τα κορυφαία επαγγελματικά ραντεβού στην Ευρώπη που συνεχίζει να προσελκύει εταίρους από όλο τον κόσμο για την (συμ)παραγωγή ελληνικών ταινιών.

Η Γαλλία, με τη σταθερή πολιτική συμπαραγωγής και υποστήριξης των εθνικών κινηματογραφικών βιομηχανιών, καθώς και με την ποιότητα των παραγωγών της, χάρη στις οποίες αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες της διεθνούς σκηνής, είναι φυσικά ένας από τους εταίρους του Φεστιβάλ. Είμαστε σίγουροι ότι θα συνεχίσει έτσι για πολύ καιρό, χαρίζοντας μεγάλη απόλαυση στους κινηματογραφόφιλους της Ελλάδας, της Γαλλίας και άλλων χωρών …

¹ Ο γαλλόφωνος Παύλος Ζάννας (1929-1989) υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (1986). Όταν φυλακίστηκε στη διάρκεια της δικτατορίας, ξεκίνησε να μεταφράζει το έργο του Προυστ Αναζητώντας το χαμένο χρόνο, ένα εγχείρημα το οποίο συνέχισε ως το τέλος της ζωής του.

² Θα υπηρετήσει τόσο στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης (το οποίο διεύθυνε από το 1953 έως το 1959) όσο και της Αθήνας (τη διεύθυνση του οποίου θα αναλάβει το 1961).

³ Από τις 300 ταινίες που προβλήθηκαν στην κινηματογραφική λέσχη, από την ίδρυση ως το κλείσιμό της, το ένα τρίτο σχεδόν (93) ήταν γαλλικές.

⁴ Το 1995, άλλωστε, επιμελήθηκε το μεγαλύτερο αφιέρωμα που διοργανώθηκε ποτέ για τον ελληνικό κινηματογράφο στο Κέντρο Πομπιντού, στο Παρίσι, στο πλαίσιο του οποίου εκδόθηκε το βιβλίο αναφοράς Le Cinéma grec (ISBN:2-85850-813-5).

Πηγή εικονογραφήσεων και φωτογραφιών: © Ad Vitam