Η πνοή της Γαλλίας στη χειραφέτηση των γυναικών της Θεσσαλονίκης
Η πνοή της Γαλλίας στη χειραφέτηση των γυναικών της Θεσσαλονίκης
Στο παρόν Chronique που δημοσιεύτηκε στις 4 Μαρτίου 2021, λίγες μόλις ημέρες πριν από την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, θελήσαμε να αποτίσουμε φόρο τιμής στις γυναίκες και τα κορίτσια που, έχοντας λάβει γαλλική εκπαίδευση, πρωτοστάτησαν στο κίνημα χειραφέτησης των γυναικών της Θεσσαλονίκης.
Επιστρέφουμε έτσι στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν ενισχύεται το εκπαιδευτικό σύστημα στη Σαλονίκη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας¹ : πρόκειται για την Παγκόσμια Ισραηλιτική Συμμαχία (Alliance israélite universelle), η οποία είχε ιδρυθεί στο Παρίσι το 1860 και ήταν βαθιά επηρεασμένη από τη γαλλική σκέψη, που αναλαμβάνει πρώτη την πρωτοβουλία και ιδρύει 9 σχολεία (3 επαγγελματικά σχολεία και 6 σχολεία θηλέων) μεταξύ 1873 και 1912. Μία δεκαετία αργότερα, στο 1880, θα ακολουθήσουν τα θρησκευτικά σχολεία (Filles de la Charité, De la Salle) και τα γαλλικά ιδιωτικά σχολεία (Guiraud, Petit Lycée). Και φυσικά αυτήν την κοσμοπολίτικη και πολυπολιτισμική πόλη, όπου η γαλλική γλώσσα είναι πολύ διαδεδομένη (είναι η γλώσσα που μιλά η ελίτ που έχει αποφοιτήσει από αυτά τα σχολεία και χρησιμοποιείται ως διεθνής γλώσσα), η Γαλλική Λαϊκή Αποστολή θα επιλέξει για να ιδρύσει το πρώτο της σχολείο εκτός Γαλλίας, το 1906².
Στα διεθνή αυτά σχολεία, θα συνυπάρξουν όλες οι κοινότητες (Οθωμανοί, Έλληνες, Γάλλοι, Ιταλοί, Ισπανοί, Σέρβοι, Βούλγαροι, Ούγγροι, κλπ.) και οι οπαδοί όλων των θρησκειών (Εβραίοι – οι οποίοι υπερτερούν σαφώς αριθμητικά -, Μουσουλμάνοι, Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Προτεστάντες) της πόλης. Σ’ αυτήν λοιπόν την ανοιχτή και προοδευτική πόλη, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο των εμπορικών ανταλλαγών της ανατολικής Μεσογείου, οι μεσοαστικές οικογένειες, που επιζητούν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση, θα αποφασίσουν να στείλουν τα παιδιά τους να μορφωθούν στα σχολεία, ειδικά τα κορίτσια. Το γεγονός αυτό θα σηματοδοτήσει την έναρξη της χειραφέτησης των γυναικών της Θεσσαλονίκης.
Άλλες, λιγότερο προνομιούχες γυναίκες αποκτούν την αυτονομία τους μέσω της εργασίας, ζουν από τα χρήματα που κερδίζουν και κάποιες από αυτές συμμετέχουν στα κοινωνικά κινήματα της εποχής. Όταν το 1909 δημιουργείται στη Σαλονίκη η μεγαλύτερη εργατική οργάνωση των Βαλκανίων, η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης (Φεντερασιόν), στις απεργίες της θα συμμετέχουν πολλές γυναίκες, κυρίως πολλές Εβραίες που εργάζονταν στην επεξεργασία του καπνού, διεκδικώντας τα δικαιώματά τους.
Λίγα χρόνια αργότερα, όταν οι άντρες τους θα επιστρατευτούν στο Μέτωπο, οι γυναίκες θα αναλάβουν νέες ευθύνες, θα καταλάβουν μια πιο σημαντική θέση στην κοινωνία και θα ανεξαρτητοποιηθούν έτσι περαιτέρω (όπως άλλωστε έγινε και σε πολλές άλλες χώρες στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου).
Έτσι, τόσο στο εκπαιδευτικό όσο και στο κοινωνικό περιβάλλον, οι γυναίκες αποδεσμεύονται από την οικογένεια, έρχονται σε επαφή με τις άλλες κοινότητες, με άλλους τρόπους σκέψης, αναπτύσσουν τη μεταξύ τους αλληλεγγύη, που σήμερα θα ονομάζαμε «γυναικεία αδελφότητα».
Κατά την περίοδο του Μακεδονικού Μετώπου, όταν η μεγάλη πυργαγιά του 1917 καταστρέφει όλα σχεδόν τα εβραϊκά σχολεία στο κέντρο της πόλης, στα οποία φοιτούσε ένας μεγάλος αριθμός μαθητριών, τα σχολεία της Γαλλικής Λαϊκής Αποστολής θα υποδεχτούν, σε μεγάλο βαθμό, πολλούς από τους μαθητές τους. Η μετάβαση διευκολύνεται από την εγγύτητα των δύο εκπαιδευτικών συστημάτων και τους δεσμούς μεταξύ του Γαλλικού Προξενείου και της εβραϊκής κοινότητας. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων μαθητών στα σχολεία της Γαλλικής Λαïκής Αποστολής τριπλασιάζεται και, κατά τη σχολική χρονιά 1917-1918, ανέρχεται σε 1.281 μαθητές, με τα κορίτσια στο Γυμνάσιο Θηλέων να υπερτερούν αριθμητικά (407 μαθήτριες, σε σχέση με τους 334 μαθητές του Λυκείου Αρρένων και τους 190 μαθητές της Εμπορικής Σχολής).
Η χειραφέτηση των κοριτσιών της Θεσσαλονίκης, όπως το μαρτυρούν οι φωτογραφίες του «Λυσέ»³ κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, είχε μόλις ξεκινήσει …
¹ Δείτε την Chronique du Jeudi «Από τους Αλλατίνι στους Ντασώ – Ενα οικογενειακό έπος που ξεκίνησε στη Θεσσαλονίκη».
² Με την ίδρυση του Λυκείου Αρρένων, της Σχολής Θηλέων και της Εμπορικής Σχολής (δείτε την Chronique du Jeudi «1906, η Γαλλική Λαϊκή Αποστολή ιδρύει το πρώτο της σχολείο στη Θεσσαλονίκη»).
³ Iστορική ονομασία τou Γαλλικού Σχολείου Θεσσαλονίκης.
Πηγή φωτογραφιών: Αρχεία Γαλλικού Σχολείου Θεσσαλονίκης
