Στη γη του Διόνυσου

Αγαπητές αναγνώστριες, αγαπητοί αναγνώστες,

Ολοκληρώνουμε τη φετινή χρονιά των Chroniques που ξεκίνησαν τον Νοέμβριο με μία θεματική για την οινοκαλλιέργεια στη Β. Ελλάδα σ’ αυτή την περίοδο όπου είναι και πάλι δυνατό να πιούμε ένα ποτήρι κρασί στη βεράντα.

Σας ευχόμαστε καλό καλοκαίρι και ανανεώνουμε το ραντεβού μας για τον Σεπτέμβριο με νέα Chroniques du Jeudi de LA FRANCE À THESSALONIQUE κάθε τελευταία Πέμπτη του μήνα.

Στην υγειά μας και καλή ανάγνωση,

Από το προσωπικό του Γενικού Προξενείου, του Γαλλικού Ινστιτούτου και του Γαλλικού Σχολείου Θεσσαλονίκης.

Σαντρίν ΜΟΥΣΕ,

Γενική Πρόξενος, Διευθύντρια του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσ/νίκης

Στη γη του Διόνυσου

Η Ελλάδα έχει παράδοση χιλιετιών στην αμπελουργία που ευνοείται, σε μεγάλο βαθμό, από την ποιότητα του κλίματος και τον πλούτο του εδάφους της.

Η παράδοση στην αμπελουργία είναι ιδιαίτερα έντονη στην περιφέρειά μας, στις βόρειες περιοχές της χώρας, όπου η παρουσία του κρασιού χάνεται στα βάθη των αιώνων. Κοντά στην Καβάλα, στον αρχαιολογικό οικισμό του Ντικιλί Τας (Ορθόπετρα), μια ομάδα ελληνογάλλων ερευνητών εντόπισε ίχνη μετατροπής μούστου σε κρασί που χρονολογούνται περί τα 4.300-4.200 χρόνια π.Χ. και αποτελούν την αρχαιότερη μαρτυρία οινοποίησης στην Ευρώπη¹.

Στην ελληνική μυθολογία αναφέρεται ότι ο Διόνυσος, ο θεός της αμπέλου και του οίνου, ανατράφηκε από τις νύμφες Υάδες στο Όρος Νύσα, στη σημερινή Θράκη.

Η παράδοση συνεχίστηκε αδιάλειπτα με το πέρασμα των αιώνων, αν και μερικές φορές υπό αντίξοες συνθήκες, ιδίως μετά την εμφάνιση της φυλλοξήρας (η πρώτη καταγράφηκε στη Μακεδονία, κοντά στη Θεσσαλονίκη, το 1898) που εξαφάνισε ορισμένους ιστορικούς αμπελώνες.

Ακριβώς κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου, οι αμπελουργοί της Βόρειας Ελλάδας αναπτύσσουν πολύ στενούς δεσμούς με τη Γαλλία.

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μαζική παρουσία της – υπό γαλλική διοίκηση² – Στρατιάς της Ανατολής, στην περιοχή γύρω από τη Θεσσαλονίκη, προκάλεσε ριζικές αλλαγές στον αγροτικό κόσμο: για να ανταποκριθούν στις ανάγκες τροφοδοσίας αυτών των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, υιοθετούν καινοτόμες διαδικασίες παραγωγής, χρησιμοποιούν προηγμένο εξοπλισμό και νέες καλλιέργειες. Το ίδιο συμβαίνει και στον τομέα της αμπελουργίας όπου οι Γάλλοι φέρνουν νέες ποικιλίες σταφυλιών και υποστηρίζουν καινοτόμες επιστημονικές μεθόδους. Αυτή η συστηματική και καθημερινή ενασχόληση των στρατιωτών του Μακεδονικού Μετώπου με τις καλλιέργειες, θα προκαλέσει μια άνευ προηγουμένου άνθηση στη γεωργία της περιοχής, αλλά θα τους κοστίσει και το περιφρονητικό προσωνύμιο «Κηπουροί της Σαλονίκης»³ που τους προσέδωσε ο Ζωρζ Κλεμανσώ.

Έτσι, για περισσότερο από έναν αιώνα, η ανταλλαγή γνώσεων στον τομέα της αμπέλου συνέχισε να αναπτύσσεται μεταξύ της Γαλλίας και της Βόρειας Ελλάδας.

Πολλοί Έλληνες αμπελολόγοι⁴ και οινολόγοι σπούδασαν στη Γαλλία προκειμένου να ενσωματώσουν την τεχνογνωσία και να κατανοήσουν καλύτερα την ευαισθησία διαφορετικών τοπικών γαλλικών ποικιλιών. Εάν, στην αρχή, εισήγαγαν γαλλικές ποικιλίες σταφυλιών όπως τα Merlot, Syrah, Cabernet-Sauvignon για να δώσουν ώθηση στην παραγωγή τους, συμπλήρωσαν σταδιακά την προσφορά επανεκτιμώντας τοπικές ποικιλίες σταφυλιών όπως το ξινόμαυρο, ένα κόκκινο κρασί των βόρειων περιοχών της χώρας, κυρίως, για να ανταποκριθούν στη ζήτηση της διεθνούς αγοράς η οποία ευνοεί τις ενδημικές ποικιλίες σταφυλιών. Όλες πλέον οι ποικιλίες αναβαθμίστηκαν και είναι πολύ δημοφιλείς στους ουρανίσκους Ελλήνων και ξένων. «Επιστρέφοντας σε τοπικές ποικιλίες σταφυλιών και επιτυγχάνοντας ένα ικανοποιητικό επίπεδο ποιότητας, είναι πλέον δυνατό να ικανοποιήσουμε και την γαλλική ζήτηση, κάτι που δεν θα ήταν εφικτό με την παραγωγή γαλλικών κρασιών στην Ελλάδα», μας εκμυστηρεύεται ένας από τους παραγωγούς που συναντήσαμε.

Η παραγωγή κρασιού οργανώθηκε στη Βόρεια Ελλάδα υπό την επιρροή αυτών των ειδικών που εκπαιδεύτηκαν στη Γαλλία. Σε αυτήν την περιοχή δημιουργήθηκε, το 1996, ο πρώτος συνεταιρισμός κρασιού της χώρας (ENOABE-Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βόρειας Ελλάδας) και το 2000, το πρώτο μεταπτυχιακό Οινολογίας-Αμπελουργίας στο Α.Π.Θ.

Φαίνεται ότι το κρασί της Βόρειας Ελλάδας έχει μπροστά του λαμπρό μέλλον, χάρη σ’αυτή τη μακρά μετάδοση γνώσεων και τις ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες αυτής της περιοχής της χώρας όπου το κλίμα είναι το πιο ήπιο και υγρό απ’ όλες τις ελληνικές οινοπαραγωγικές περιοχές, επιτρέποντας τη βέλτιστη ωρίμανση των σταφυλιών. Αυτό αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα στο πλαίσιο της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής, όπου η έλλειψη νερού απειλεί πολλές ποικιλίες.

¹ Βλ. το άρθρο των Σουλτάνας Μαρίας Βαλαμώτη, Αρχαιοβοτανολόγου ΑΠΘ και Nicolas Garnier, Υπευθύνου του Εργαστηρίου Ανάλυσης Αρχαίων Οργανικών Υλικών:

Prehistoric wine-making at Dikili Tash (Northern Greece) στην The Journal of Archaeological Science

² Δείτε την Chronique du Jeudi «Η Θεσσαλονίκη και το γαλλικό αποτύπωμα του Μακεδονικού Μετώπου».

³ Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου (αρχηγός της κυβέρνησης την εποχή εκείνη).

⁴ Αμπελουργοί: από τα αρχαία ελληνικά ἄμπελος και λόγος.

 

Πηγή φωτογραφιών: greekgastronomyguide | www.tsantali.com